Oto dlaczego obecne funkcjonujące ogólnokrajowe referendum ogłoszone na życzenie obywateli jest w praktyce fikcją:

Konstytucja przewiduje ogłoszenie referendum w ważnej sprawie dla Polski przez sejm i prezydenta za zgodą senatu. Nam jednak chodzi o referendum ogłaszane z inicjatywy obywateli. Ustawa o referendum ogólnokrajowym przewiduje ogłoszenie referendum na wniosek 500 000 obywateli. Zgodę na przeprowadzenie tego referendum wydaje sejm. Stąd wniosek, że jedno i drugie referendum jest referendum z woli rządzących a nie obywateli. Jedno i drugie referendum jest wiążące jeżeli weźmie w nim udział ponad 50% uprawnionych do głosowania, co też jest najczęściej bardzo trudnym do przekroczenia progiem. Nie wiele lepiej ma się sprawa w odniesieniu do referendum lokalnego.

REFERENDUM FUNKCJONUJĄCE W AKTUALNYM PORZĄDKU PRAWNYM W POLSCE

REFERENDUM Z INICJATYWY ORGANU SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO, LUB OBYWATELI ogłaszane na podstawie ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym.

W referendum lokalnym, mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w drodze głosowania swoją wolę:

1. w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki;
2. co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki;
3. w innych istotnych sprawach, dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę wspólnotę.

2.  Przedmiotem referendum gminnego może być również:

1. odwołanie wójta (burmistrza, prezydenta miasta);
2. samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy.

3. Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub pytania w zakresie spraw określonych w ust. 1 i 2 albo na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami.

Referendum przeprowadza się, z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego lub na wniosek co najmniej:

1. 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu;
2. 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.

W sprawach odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkańców

Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może:

1. grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego – także pięciu obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy;
2. statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego;
3. organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.

Referendum w sprawie innej niż odwołanie organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich, jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania

Referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich jest ważne w przypadku, gdy udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.

Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów.

REFERENDUM Z INICJATYWY SEJMU LUB PREZYDENTA ZA ZGODĄ SENATU

Aktualna Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w Art. 125 również przewiduje ogłoszenie referendum, ale ma prawo je zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Obywatele nie mają takiego prawa. Mogą co najwyżej wystąpić z wnioskiem do sejmu (zgodnie z ustawą o przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego) o przeprowadzenie referendum zbierając 500 000 podpisów popierających ten wniosek. Zgodę na przeprowadzenie referendum z inicjatywy obywateli wydaje sejm. Ponadto, aby wynik referendum był wiążący musi wziąć w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania.